FIKIH Âlimi ve Tabiat Tarihçisi MUHAMMED İBN MÛSÂ ed-DEMÎRÎ (Ö. 808/1405), HAYÂT el-HAYEVÂN el-KÜBRÂ/Büyük Hayvanların Hayatı Adlı Eseriyle ZOOLOJİ Alanına Katkıda Bulunmuştur.
Bu ESER; Hayvan Adlarını, Fiziksel Görünümlerini, Alışkanlıklarını, Tıbbî Kullanımlarını ve Gıda Olarak İstimâlinin Câiz Olup Olmadığına İlişkin HUKÛKÎ Görüşleri Alfabetik Sırayla İçermektedir.
Geleneksel İslâm Hukukçuları Kitaplarının Tamamını Hayvanlar Konusuna Ayırmamışlardır. Ancak FIKIH Ders Kitaplarının Dikkatli Bir Şekilde İncelenmesi, Hayvan Refah ve Haklarıyla İlgili Konuları Ortaya Koymaktadır.
Onlar Hayvanlar Konusunu; Namaz, Temizlik, Zekat, Sözleşmeler, Kesim, Kayıp Eşyalar ve Helâl Yiyecekler Gibi Bölümlerde Ele Aldılar.
13. Yüzyılın Klasik Hukûkçusu İZZEDDİN İBN ABDe’s-SELÂM (Ö. 660/1262)’ın, MİN CELBİ’L-MASÂLİH ve DER’il-MEFÂSİD/ من جلب المصالح ودرء المفاسد. (Fayda Sağlamak ve Zararları Önlemek)’inde; HAYVANLARIN YASAL HAKLARINI Formüle Etmiştir.
HAYVANLARA İNSANLAR TARAFINDAN
TANINMASI GEREKEN HAKLARI ŞUNLARDIR:
A) Geçim Masrafları ve Benzeri Hususlarda Yaşlanmış veya Hasta Olan Hayvanlardan Faydalanmamak,
B) Onlara Taşıyabilecekleri Yükün Ötesinde Yük Yüklememek,
C) Kendi Türlerinden Başka Türlerle, Zarar Görecekleri Şekilde Katiyen Bir Araya Getirmemek,
D) Onları Kestiğinizde; Vücutları Soğuyuncaya, Canları Çıkıp Ölünceye Kadar Derilerini Yüzüp Kemiklerini Kırmamak,
E) Yavrularının Gözleri Önünde Kesmeyip Tecrit Etmek,
F) Çiftleşme Mevsimlerinde Erkek ve Dişileri Bir Araya Getirmek,
G) Onları Avlamamak, Kemiklerini Kıracak Bir Şeyle Onları Vurmamak,
Ğ) Etlerinin Yenmesini Haram Kılacak Herhangi Bir Yolla Helak Olmalarına Sebep Olmamak.
İslâm Hukûkçularının Ortaya Koyduğu Şekliyle Hayvanların En Temel Hakları DÖRT Kategoride Özetlenebilir:
HAYÂT Hakkı, Beslenme Hakkı, Acıdan Korunma Hakkı, Hayvan Türlerinin Zürriyetlerini Devam Ettirme Hakkı.
Yukarıda Sunduğumuz Hayvanlara İlişkin ALGI; 'İnsan Dışındaki Varlıklar' Konusunun, Onların Ontolojik Varlığının, Refah ve Haklarının İSLÂM TÂRÎHİ Boyunca Müslüman Âlimlerin Hukûkî, Ahlâkî, Felsefî ve Bilimsel Bulgularının Bir Parçası Olduğunu Göstermektedir.
Bununla Birlikte Hayvan Hak ve Refahından Taviz Veren İnsan Merkezli Tutumlara da, Târîhin Kadîm Zamanlarından Günümüze Kadar Rastlamamız Mümkündür.
İslâmî Düşüncede İNSAN MERKEZCİLİK KAVRAMI; Yeryüzündeki Her Şeyin İnsanlara Hizmet Edilebilir (MUSAHHAR/ مسخر) ve Tabi Kılındığı (MÜZELLEL/ مذلل) ALGISINDA Ortaya Çıkar.
TASHÎR/تسخیر Kavramı (MUSAHHAR/ مسخر İsm-i MEF’ÛL= İtâate Getirilmiş) ile TEZLÎL/تذلیل (MÜZELLEL/ مُذلَّل -İsm-i Mef’ûl-) Kavramı;
"İnsanlığın Ayrıcalıklı Bir Statüsünü İçerdiği, KONTROL ve EGEMEN OTORİTE Fikirlerini Bir Araya Getirdiği" Şeklinde Yorumlanabilir.
KUR’ÂN, Örneğin TASHĪR/ تسخير Terimini Aşağıdaki Bağlamda Zikrediyor:
"ALLÂH'ın, Göklerde ve Yerde Bulunan Her Şeyi Sizin Emrinize Boyun Eğdirdiğini ( سَخَّرَ لَكُمْ ), Açık ve Gizli TÜM Nimetlerini Size Bolca Verdiğini Görmediniz mi? (LOKMÂN: 20)
Meselâ KUR'ÂN'ın Bu Noktasında TEZLÎL/ تذلیل’in Anlamı Şöyle Zikredilmektedir:
“Görmezler mi, Biz Onlar İçin, Ellerimizin (Kudretimizin) Eseri Olan HAYVANLAR (EN’ÂM/ انعاما ) Yarattık da Onlar Bu Hayvanlara Sahip Oluyorlar.
Onları Kendilerine BOYUN EĞDİRDİK/ ذَلَّلْنَاهَا; Bir Kısmına Binmekte Bir Kısmından da Yemektedirler.” (YÂSÎN:71–73).
Ancak İnsanların Dışındaki Varlıkların ve Diğer Dünyevî Meselelerin ALLÂH Tarafından İnsanlara Hizmet Edilebilir ve Tâbi Kılındığı İfâdesi, İNSANLARA TAM BİR KONTROL STATÜSÜ VERMEZ.
Bunun Yerine Mutlak OTORİTE, Diğer Canlıları İnsana Boyun Eğdiren veya Hizmete Sunan ALLÂH’a Âittir.
- YAZI Dizisi DEVAM Edecek -